0 (246) 521 20 50
tr
tr

Büyükkabaca – Tarihçe

BÜYÜKKABACA

 

Adı ve Menşe-i:

Kabaca kelimesi mana olarak, TDK Büyük Türkçe Sözlüğe göre; kaba bir biçimde, irice, büyükçe, yaklaşık manalarına gelmektedir. Kabaca adının farklı yerlerde yerleşim yeri adı olarak kullanılmasını sözlük anlamlarına dayanılarak kullanıldığını söylemek çok doğru bir yaklaşım olmaz. O zaman başka nedenlerin olması gerekir.

Kabaca Osmanlı Arşiv kayıtlarında yer adı olarak birçok yerde geçmektedir. Bunlar Ankara Ayaş kazasına bağlı Kabaca köyü, Manyas’a bağlı Kabaca köyü, Arnavutluk’ta Premedin’e bağlı Kabaca köyü, Aydın Sultanhisar’a bağlı Kabaca köyü, Yılanlıca kazası Kabaca köyü, Hamid Sancağı Uluborlu Kazasına bağlı Yörük Kabaca ve Yeli Kabaca köyleridir. Günümüzde ise; Ankara ili Beypazarı ilçesi Kabaca köyü, Ankara ili Nallıhan ilçesi Kabaca köyü, Aydın ili Sultanhisar ilçesi Kabaca köyü, Zonguldak ili Devrek ilçesi Kabaca köyü, Artvin ili Murgul ilçesi Kabaca köyü, Kırşehir ili Mucur ilçesi Kabaca köyü, Isparta ili Uluborlu ilçesi Küçükkabaca köyü, Isparta ili Senirkent ilçesi Büyükkabaca köyü’dür.

Osmanlı döneminde Uluborlu’ya bağlı iki tane Kabaca adında yerleşim yeri bulunmaktadır. 15. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Büyükkabaca kasabasının adı genellikle Yörükkabacalu, bazen Kabacayörük, bazen de Kabacalu olarak yazılmıştır. Fakat yine Uluborlu karyeleri içinde baştan beri kasabamızla beraber adı geçen Yerli Kabacalu ile karıştırılmaya başlanınca 1820’li yıllardan sonraki kayıtlarda Yerli Kabacalu olarak geçen köy Küçük Kabaca, Yörük Kabacalu ise Büyük Kabaca olarak bilinmeye başlamıştır. Kasabamızın ismi hangi aklı evvelin teşebbüsü ise Esendere olarak değiştirilmiş ise de bu hatadan sonra dönülerek yine eski adına dönülmüştür.

Yeri

Büyükkabaca günümüzde Isparta İli Senirkent İlçesine bağlı bir beldedir. Hoyran çöküğü olarak bilinen Eğirdir gölünün kuzey batı kısmını oluşturan Hoyran gölünün güney batısında yer alan ovanın kuzey orta kesimindedir. Sırtını Karakuş dağlarına dayamış karşısına da Barla, Gelincik ve Kocadağ olarak bilinen dağ silsilesini almıştır. İl merkezine 81, ilçe merkezine 13, Hoyran Gölüne uzaklığı ise 10 kilometredir.

Köy ilk kurulduğunda dere ağzında bir dağ yamacına kurulmuştur. Zamanla dereyi ortada bırakarak iki taraflı dağ yamaçlarınca genişlemiştir. Fakat daha sonra yanlış bir uygulama olarak ovaya doğru genişlemeye başlamıştır. Bölgemiz deprem bölgesi olduğundan bu uygulamadan vazgeçilerek mevcut tepe düzlükleri ve yamaçları imara açılarak bu hatadan dönülmelidir.

 

Halkı ve Tarihi

Büyükkabaca’nın bulunduğu yerde bilinen ve ortaya çıkarılmış herhangi bir eski yerleşim yeri ve antik kalıntı yoktur. Köy halkı tamamen Orta Asya’dan gelen ve buraya yerleşen Oğuz Türkleri’nden oluşmaktadır. Bölgeye Türk yerleşimi 1176 yılında Anadolu Selçuklu sultanı II. Kılıçarslan ile Bizans imparatoru Manuel Komnenos arasında Hoyran Gölü’nün kuzeydoğusunda yapılan Miryokefelon Savaşında Bizans’ın yenilmesi ve bu bölgelerden çekilmesi neticesinde başlamıştır. Bölgemizdeki yerleşim yerlerinin dolayısıyla kasabamızın oluşma zamanı ile ilgili kesin deliller olmamakla beraber 1231 yılında Harzemşahlar devletinin yıkılması ve bu bölgelerin (Hazar ve Aral göllerinin güneyi yani güney Kafkasya) Moğollar tarafından yakılıp yıkılması neticesinde Anadolu’ya gelen ikinci göç dalgası zamanlarıdır. Anadolu Selçuklu devletinin uç kısımlarına kadar gelerek Bizans’ın çekildiği bölgelere yerleşen Oğuz boyları buralarda bulunan yaylak, otlak ve arazileri kullanmaya ve buraları yurt edinmeye başlamışlardır. Bu göç dalgası ile gelenlerin her boydan olmakla beraber daha çok Salur, Kayı, Kınık, Yıva, Yazır, Bayad, Eymür ve Avşar boylarına bağlı kabileler olduğu Osmanlılar zamanındaki yer adlarına bakılarak anlaşılmaktadır.

Osmanlı dönemi ilk tapu tahrir kayıtlarında bölgemizdeki yerleşim yerlerinin adlarından ve halen kullanılan yer ve mevki adlarından Büyükkabaca’nın zamanla katılan köylerle büyüyerek Isparta’nın en geniş tarım arazisine sahip beldesi haline geldiğini söyleyebiliriz. Osmanlı döneminde var olan ve zaman içerisinde Büyükkabaca’ya katılan köyler Susuz, Salgan Üyük  diğer adı Ulaş ve Namraş, Kaldı Rum Gömü, Kucak veya Küçük diğer adı Demirli, Boda diğer adı Beydemirli, Umuroğlu diğer adı Omurlu, Kayılı ve Çaylak’tır.

 

Büyükkabaca Isparta ilinin en büyük nüfusa sahip beldesi olduğu gibi Aksu, Gönen, Sütçüler, Yenişarbademli ilçe merkezlerinden de daha fazla nüfusa sahiptir.

Büyükkabacalılar yerleşik düzene geçtikten sonra geçimlerini hep tarım ve hayvancılık yaparak sağlamışlardır. Büyükkabaca kurulduğundan bu güne ekonomisi kendine yeter olduğundan dolayı sürekli büyümüş sanayileşmenin etkisiyle nüfusun şehir merkezlerine kaymasından Büyükkabaca da etkilenmiş fakat bu etki bir zamanlar Hoyran gölünün ekonomik getirisi daha sonrada ovanın sulu tarıma açılması neticesinde diğer yerleşim yerlerine göre daha az olmuştur.

Ulaşım

Büyükkabaca’ya Isparta’dan hemen hemen aynı zamanı alan iki yoldan ulaşmak mümkündür. İlki Isparta – Keçiborlu – Uluborlu – Senirkent – Büyükkabaca, ikincisi ise Isparta – Eğirdir yolunun Atabey ovasının bitiminde Afyon istikametine sapılarak Eğirdir gölü kenarından Barla yı geçerek gelen ovaya açılan yoldur. Afyondan ulaşım ise Afyon – Şuhut – Senirkent yolu takip edilerek gelinen yol iledir.